"Kuklany las" Anna Musiałowicz

Las może być schronieniem, ale również pułapką. Gęste chaszcze ukryją cię przed ciekawskimi spojrzeniami, albo odetną drogę ucieczki. Do lasu zabiera nas Anna Musiałowicz w krótkiej powieści „Kuklany las”. Las przyciąga, mami i przeraża. W lesie dzieje się magia. Czy to złe czy dobre czary?

Fabuła opiera się na trzech filarach. Pierwszy z nich to pięcioletni Maciek. Tata zabiera go na męski dzień w lesie. Kiedy wracają do domu matka nie poznaje syna. Czy się rozchorował? A może coś wydarzyło się podczas wypadu z tatą?

Drugi ważny bohater ma na imię Paweł. Zrozpaczony zerwaniem z dziewczyną upaja smutki w alkoholu. Drogę do domu skraca sobie przez las. Zamroczony umysł nie potrafi jednak odszukać znajomych krzaków i zakrętów, a las nie planuje wypuścić mężczyzny.

Dwie ostatnie postacie są najbardziej tajemnicze. Upośledzona umysłów Natalka zajmuje się matką, będącą już jedna nogą w grobie. Kobiety mieszkają w rozpadającej się chacie pod lasem właściwie oderwane od życia, jakie je otacza. Jakby czas u nich zatrzymał się jakiś wiek temu.

Część recenzentów porównała „Kuklany las” do baśni braci Grimm. Ja tej baśniowości kompletnie nie czuję. Uważam, że najtrafniej określiła tę powieść Katarzyna Kmieć (znana na Instagramie jako @pani_ka_czyta): „Psychodeliczna, surrealistyczna, z gałgankowym voodoo (…)”¹. Wkraczając do chaty zamieszkałej przez Natalię i jej matkę, czułam się, jakby przeniesiono mnie przynajmniej 100 lat w przeszłość na polską wieś. Wszystko stare, zbutwiałe i one, dwie kobiety – jedna upośledzona, druga niedołężna – próbujące przetrwać dzięki temu co las dał. Otoczone dziwą aurą, która odcina ich od świata. Naznaczone przeszłością, smutkiem, śmiercią i wzajemną miłością, która... No właśnie. Pozwólcie, że urwę myśl w tym miejscu.

Anna Musiałowicz napisała surrealistyczne cudeńko. Autorka mistrzowsko operuje snem i jawą, do tego stopnia, że czytelnik nie ma pojęcia, gdzie jest prawda, co się wydarzyło, a co było wyłącznie majakiem. Mnie oczarował również klimat książki – balansowanie między grozą, a spokojem. Podczas czytania kilkukrotnie oblewał mnie „zimny pot”, aby za kilka stron stwierdzić, że wszystko będzie dobrze. Ciężko jednoznacznie ocenić motywację sprawców opisanych wydarzeń i efektów ich działań. Bo czy bohaterowie są ofiarami? Przypisanie im tego miana byłoby przesadą. Czy las ich skrzywdził? Ta kwestia jest dyskusyjna. W przypadku jednej z postaci mamy wrażenie, że ją wyzwolił, inną się zaopiekował, ale jest wśród nich taka, która mogłaby mieć wybór, której coś zabrano i już nie będzie w stanie tego odzyskać. Las zadecydował sam, co będzie najlepsze dla jego gości. Nie pytał nikogo o zgodę.

Anna Musiałowicz jest – w moim odczuciu – jedną z ciekawszych polskich pisarek. Tworzy niewątpliwie oryginalny rodzaj literatury – coś na pograniczu literatury pięknej i horroru. Dla mnie jej prace są gwarantem wybornej uczty czytelniczej. A jakim daniem okazał się „Kuklany las”. Niepozornym surrealistycznym półmiskiem, który za gałgankową pokrywą skrywa niezwykłą, przerażającą i poruszającą opowieść.

1 Cytat z opinii umieszczonej w: Anna Musiałowicz, „Kuklany las”, wyd. Stara Szkoła, Wołów 2021, s. 5.